Czym jest tożsamość europejska?

Autor: Adam Lech Janowski

Czym jest tożsamość europejska ?

Tożsamość grupy składa się – jak pisze Harold Robert Isaacs z określonego zespołu dóbr i identyfikacji, które jednostka dzieli z innymi członkami danej grupy. W nawiązaniu do koncepcji grupy etnicznej Johna Miltona Yingera oraz komponentów tożsamości wyróżnionych przez Veronicę Frances Rempusheski można przytoczyć pytania, które członkowie danej grupy mogą sobie zadawać: „pytania o przeszłość (skąd pochodzimy?), pytania o odmienności (czym różnimy się od innych?) oraz pytanie o działanie (co należy robić?)”.[1]

Według profesora filozofii na Uniwersytecie Karola w Pradze, Jana Sokola, “tożsamość europejska” wydaje się być słowem magicznym, odpowiadając samym sobie na pytanie o wiedzę, co łączy Europejczyków lub też, przeciwnie, może mieć znaczenie statyczne. Tożsamość oznacza “wysiłek” i opiera się na “pozytywnej i zaangażowanej relacji” między obywatelami a Europą. Dla Jana Sokola, “wielość” lub “wielojęzyczność” są wartościami europejskimi, istotnymi w tym sensie, że oznaczają wymianę i pojednanie między narodami. Projekt Europejski byłby w ten sposób “pluralistycznym modelem współpracy politycznej”.[2]

Komisja Europejska, Bruksela

Komisja Europejska, Bruksela, marzec 2014 r. (fot. Joanna Kuchta)

Granice europejskości

Przede wszystkim trzeba odpowiedzieć na pytanie gdzie znajduje się granica europejskości. Czy przymiotnik europejski odnosi się do krajów członkowskich UE, czy może do państw Rady Europy. Czy tożsamość się nabywa wraz z przystąpieniem do UE i aplikacji prawa krajowego do prawa unijnego. A co ze zwyczajami, językiem. Czy mieszkańcy państwa autorytarnego, mianowicie Białorusi posiadają tożsamość europejską. Co jest wykładnikiem tożsamości: prawo i jego poszanowanie, zwyczaje społeczne, kulturowe i gospodarcze? prezydent Gruzji Miheil Saakaszwili stwierdził 11.7.2012 podczas międzynarodowej konferencji dotyczącej euro-integracyjnej perspektywy dla Europy Wschodniej i Kaukazu, że “Europa nie jest dla nas jedynie sprawą wyboru pragmatycznego, wyniku fluktuacji i gry pomiędzy dwoma wielkimi blokami politycznymi. Dla nas, Gruzinów, tak jak dla naszych przyjaciół Mołdawian, Europa nie jest wyborem, jest rzeczywistością, tożsamością i istotą”.[3] Perspektywa ewentualnej akcesji Turcji do UE i problemy związane z globalizacją i imigracją jeszcze bardziej poruszyły debaty na temat tożsamości europejskiej .Premier turecki, Recep Tayyip Erdogan, wskazała, że akceptując Turcję jako członka, UE pokazałaby, że “nie jest klubem chrześcijańskim, ale miejscem spotkań cywilizacji”. Europejska tożsamość przechodzi w ten sposób test. Profesor na Uniwersytecie w Stambule i Bordeaux, Garip Turunç, wskazał dlaczego perspektywa przystąpienia Turcji do UE jest ważnym krokiem w tworzeniu tożsamości europejskiej. Konstytucyjny patriotyzm lub przywiązanie do zasad demokracji jest fundamentem tożsamości europejskiej. Otwierając się na Turcję, która, jak twierdzi, ma takie same wartości, Europa potwierdzi filozoficzne i uniwersalne zasady na bazie swego Projektu.[4]

[1] Synak Brunon „Kaszubska tożsamość, ciągłość i zmiana: studium socjologiczne” Uniwersytet Gdański, Instytut Kaszubski (w formie oryginalnej Uniwersytet Michigan), Wydawnictwo UG, Gdańsk 1998 r.

[2] L’identité de l’Europe de demain, La lettre de Confrontations Europe – octobre/décembre 2006 – n°76, w : Toute l’Europe : http://www.touteleurope.eu/fr/nc/print/actions/culture-sciences/culture/analyses-et-opinions/analyses-vue-detaillee/afficher/fiche/3453/t/44064/from/2351/breve/lidentite-europeenne-en-question-1.html?cHash=75d51e2f76, Paryż 2006 r.

[3] Gruzja liczy na przyśpieszenie integracji z UE, Kobeszko Łukasz, 11.07.2012 r., Portal Spraw Zagranicznych psz.pl, http://www.psz.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=41928

[4] L’identité de l’Europe de demain, La lettre de Confrontations Europe – octobre/décembre 2006 – n°76, w : Toute l’Europe : http://www.touteleurope.eu/fr/nc/print/actions/culture-sciences/culture/analyses-et-opinions/analyses-vue-detaillee/afficher/fiche/3453/t/44064/from/2351/breve/lidentite-europeenne-en-question-1.html?cHash=75d51e2f76, Paryż 2006 r.